"Gelukkig hebben we het bonnetje nog" - leeftijd museummolen Blokweer bij toeval ontdekt

• Deel online:
• Facebook
• Twitter
• Linkedin

Jarenlang was het één van de mysteries van Kinderdijk: de exacte leeftijd van museummolen Blokweer. De molenaars en de archivarissen van het Werelderfgoed wisten dat deze bijzondere molen ouder moest zijn dan de achttien andere molens van Nederwaard en Overwaard. Hoe veel ouder precies, dat had tot nu toe niemand echt weten te bepalen. Totdat een echte speurneus uit Alblasserdam een bijzondere ontdekking deed.

Speurdersoog

Soms loop je als enthousiaste onderzoeker tegen een toevallige vondst aan, waarvan de historische waarde pas later blijkt. Dat overkwam onlangs Geert Ouweneel toen hij door de oude archieven van Dordrecht aan het snuffelen was. Tussen de rijen met stoffige documenten viel zijn speurdersoog op een oud geschrift uit de zeventiende eeuw, waarin niet alleen het hoogheemraadschap werd genoemd, maar ook een zekere molenmaker genaamd Pieter Gijsbertz. Toen Ouweneel de papieren beter bekeek, bleek het om een bijzondere vondst te gaan: het was het originele aankoopbewijs van onze eigen museummolen Blokweer, die inmiddels wereldberoemd is door zijn huidige functie als museummolen binnen het Werelderfgoed.

Deze ontdekking laat zien waarom je altijd je bonnetjes moet bewaren.

Rijke archieven uit een rijk verleden

Zo liep amateurdetective Ouweneel dus bij toeval tegen het officiële bonnetje van de molen aan in de rijke archieven van de Dordtse geschiedenis. Als oudste stad van Holland heeft Dordrecht een trotse historie die bol staat van de verhalen over prinsen en kooplieden, de handel over de rivieren en de gigantische rijkdom die daarmee werd vergaard. Aan dat rijke verleden hebben de stad en de omliggende streek een al net zo rijk archief overgehouden. Gelukkig maar dat iemand destijds zo verstandig was om het aankoopbewijs van de oude molen aan de stapels documenten van de Hanzestad toe te voegen. Uit de gegevens op het bonnetje bleek namelijk dat de bouw van museummolen Blokweer al in 1631 werd voltooid; ruim een eeuw voordat tussen 1738 en 1740 de andere molens van Kinderdijk werden opgericht. Met deze vondst kunnen we meteen verklaren waarom museummolen Blokweer een andere vorm heeft dan zijn jongere broertjes: in een eeuw was er veel veranderd, wat ook terug te zien is in de molenmode van die tijd.

Puzzelstukje

Toen Geert Ouweneel de Kinderdijkse molenaars een kopie van het document liet zien, viel het puzzelstukje direct op zijn plaats. Een paar jaar geleden hadden ze al een dendrochronologisch onderzoek laten uitvoeren: een behoorlijk dure term voor een methode om aan de hand van jaarringen de ouderdom van de zware balken uit de museummolen te bepalen. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat de eiken die voor de bouw nodig waren al in 1628 waren gekapt. Dat bleek dus heel aardig te kloppen met de datum op het bonnetje. Toen hij het nieuws hoorde zag molenaar Jan-Willem de Winter het direct helemaal voor zich. Voor deze kenner was het logisch dat molenmaker Gijsbertz uit Dordrecht kwam. De stad had in die tijd het stapelrecht gekregen, waardoor alle handelswaar die via de rivier de stadsmuren passeerde, op de Dordtse markt moest worden verhandeld. Daar vielen dus ook de enorme eikenhouten balken onder die nodig zijn om een molen te bouwen. Best praktisch, zo’n oud-Hollandse bouwmarkt om de hoek!

Duurzaam

Het was altijd al fascinerend om binnen te stappen in onze museummolens, maar het wordt toch extra bijzonder als je bedenkt dat je tussen houten balken door loopt die bijna vierhonderd jaar geleden werden omgehakt. Je kunt het persoonlijk aan de molenaar vragen, want hij wijst je graag aan waar de oudste onderdelen van de molen nog altijd hun werk doen. Dat is misschien nog wel het mooiste aan het Dordtse eikenhout: het functioneert nog altijd geweldig binnen het mechanisme van de molen. Zelfs toen museummolen Blokweer in 1997 zwaar werd beschadigd door brand hield het eikenhouten vakwerk van Gijsbertz stand: de balken konden gewoon weer worden gebruikt toen de molen werd gerestaureerd. Als dat geen duurzaam hout is, dan weten wij het ook niet meer, ook al zul je geen FSC-keurmerk op de balken vinden…

Dankbaar

Stichting Werelderfgoed Kinderdijk en de molenaars zijn speurneus Geert Ouweneel erg dankbaar voor zijn werk, want nu is er onverwachts weer iets meer bekend geworden over het lange en boeiende verhaal over de molens waar het hier eeuwen later nog altijd om draait.